Zvornik

Zvornik je u starijoj prošlosti poznat kao srednjovjekovna tvrđava, naselje na rijeci Drini, te kao sjedište Zvorničkog sandžaka.

Prvi spomen Zvornika je iz 1410 godine. Prvobitno se naziva Zvonik po zvoniku tamošnjeg franjevačkog samostana. Tvrđava je smještena na uzvišenju Velavnik, a u podnožju tvrđave razvilo se jako podgrađe (Podzvonik, Subsuonich) sa stambenim, privrednim i vjerskim objektima a koje je bilo spojeno i zaštićeno zidinama i kulama tvrđave. Njegov razvoj diktiraju Dubrovčani koji tu imaju svoju jaku koloniju koja se razvija u periodu 1415-1432 godine. Kolonija je brojala 640 članova a njihov najveći broj dostignut je 1428 godine, kada ih je bilo 238. Osnovna djelatnost je trgovina srebrom iz obližnjih rudnika, te zanatstvo. Poslije 1432 godine dubrovačka kolonija se raseljava u Srebrenicu i druge privredne centre u Podrinju.

U Zvorniku je bila i crkva sv. Marije i franjevački samostan (1423) kojima Dubrovčani ostavljaju imovinu u svojim testamentima (1426 – vinograd i konja sa sedlom, 1454 - 15 dukata, 1478 - srebrni krst od 7 dukata).

Na čelu gradske uprave, kao gradski knez bio je Milut Pribisalić (1419-1426). Zvornik je imao svoje gradsko vijeće (Vijeće purgara) po saskom uzoru koje je vršilo upravu sa gradskim knezom i vojvodom. Grad je pripadao vlasteli braći Zlatonosovićima, a od treće decenije 15. stoljeća. Despotovini (do 1459). Grad je prvi put došao pod osmansku vlast 1439/1440 godine, a konačno Osmanlije zauzimaju Zvornik poslije pada Despotovine 1459/1460 godine.

Znamenitosti koje možete obići u Zvorniku:

Srednjovjekovna tvrđava Đurđev grad

Posebno obilježje Zvorniku daje trodijelno a istovremeno jedinstveno utvrđenje – Donji, Srednji i Gornji grad, najveće i najosobenije utvrđenje u Bosni i Hercegovini. Zvornička tvrđava – Đurđev grad, kao jedan od najvrijednijih objekata ove vrste u zemlji proglašen je Nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Pretpostavlja se da je tvrđava podignuta krajem 13. ili početkom 14. vijeka. Tvrđavu je u 15. vijeku zauzeo despot Đurađ Branković po kome i nosi ime. Po legendi tvrđavu je sagradila njegova žena Prokleta Jerina odakle nosi i naziv Jerinin grada. Tvrđavu su kasnije proširili Turci za vrijeme svoje vladavine (1460-1878), a nadograđivali Austrougari čija je posada u zvorničkoj tvrđavi bila smještena u periodu od 1878. do 1918. godine, tako da danas tvrđava predstavlja svjedočanstvo različitih istorijskih perioda. Grad čine tri međusobno povezana dijela: Donji (pored puta Zvornik-Sarajevo, sa prepoznatljivom gradskom kapijom, Srednji (najstariji dio, sa Velikom kulom visokom 20 metara u središnjem dijelu utvrđenja) i Gornji grad (na uzdignutom brdu iznad Zvornika, na oko 400 m nadmorske visine). U neposrednoj blizini tvrđave nalazi se Crkva Sv. Petke Trnove, koja je građena po uzoru na Njegoševu kapelu sa Lovćena

Gradska kapija

Gradska kapija je dio kompleksa Donjeg grada u okviru Zvorničke tvrđave, jedan od prepoznatljivih simbola grada. Nekada je to bio prostor ( oko 1900.g) na kome su bile vojne barake i štale za konje, skladišta municije i oružja i zatvori u kojima je u Tursko doba, za vrijeme Prvog srpskog ustanka, bio zadavljen i poznati ustanički vođa Stojan Čupić, poznatiji kao Zmaj od Noćaja.

Gradska kapija izabrana je i kao zvanični suvenir grada Zvornika. Nekada opasana zidinama i bedemima danas je svjedok jednog vremena, „priča“ o svojoj historiji, a kroz vijekove ispraća i dočekuje svakog gosta i prolaznika.

Zgrada Kasine

Zgrada Kasina je arhitektonski vrijedan objekat iz Austro-Ugarskog perioda izgrađen početkom XX vijeka za potrebe austrijske vojske. Tačnije Kasina datira iz 1910. godine i nekada je imala funkciju oficirskog doma. Zgrada je urađena u stilu secesije, a jedna od najvažnijih karakteristika ovog stila je dinamična, valovita linija, dekorativnost i asimetričnost. Godine 1979. izvršena je intervencija na objektu kada je dozidana čitaonica na istočnoj strani. Dimenzije ovog slobodnostojećeg objekta su 16 i 20 metara. Bogato je ukrašen profilacijama u obliku pravilnih geometrijskih formi, kao i krovnim vijencem. Zgrada Kasine je, nakon funkcije oficirskog doma, bila mjesto okupljanja mladih i mjesto održavanja kulturnih zbivanja. Imala je veliki značaj jer je bila mjesto gdje su se Zvorničani družili kroz priređivanje zabava, održavanja svečanosti povodom pojedinih vjerskih i državnih praznika, ili određenih događaja iz nacionalne prošlosti. Danas je ova zgrada sa žutom fasadom prepoznatljiv simbol grada i u njoj su smještene važne ustanove kulture – Biblioteka i Muzejska zbirka.

Rimski kamenolom u Dardaganima

Ovo vrijedno arheološko nalazište nalazi se u blizini grada Zvornika, u Dardaganima na području mjesne zajednice Cer. Lokalitet se sastoji od podzemnog kamenoloma iz perioda od 1. do 5. vijeka nove ere, kao i dva površinska kopa. Bio je najveći rimski kamenolom na Balkanu, a pretpostavlja se da je ovo najveći i najbolje očuvan spomenik jamskog tipa rimskih kamenih spomenika u Evropi. Ovo je veoma važan lokalitet na kojem su slovenački arheolozi otkrili da je kamen iz ovog kamenoloma vožen za Sirmijum, jednu od prestonica rimskog carstva. Ovo arheološko nalazište moglo bi da ima značaj za ukupnu kulturnu ponudu RS. Za sada je moguće posjeta samo površinskom kopu, dok se u veoma bliskoj budućnosti očekuje izrada projektne ideje za turističko uređenje podzemnog dijela kamenoloma.

Srednjovjekovni stečci

Na području opštine Zvornik evidentirano je ukupno 56 nekropola sa oko 850 stećaka raspoređenih na različitim lokacijama širom opštine Zvornik (Kozjak, Skočić…) , od kojih su tri sa natpisima, a 44 imaju reljefne ukrase. Posebna vrijednost je u tome što je upravo na području opštine Zvornik, u dolini riječice Hoče nastao poseban stil ukrašavanja stećaka. Naime, za ovu školu klesanja karakterističan je stub u obliku srednjevjekovnog mača, a reljef je sa lozom u obliku volute sa grozdovima. Na stećcima koji imaju natpise korištena je stara varijanta ćirilice. Koliko su stećci vrijedni spomenici kulture govori i podatak da je u toku izrada projekta „Nominacija stećaka – srednjevjekovnih nadgrobnih spomenika za upis na Listu Svjetske baštine UNESCO-a“, a koji će prema UNESCO-u kandidovati četiri države Bosna i Hercegovina, Srbija, Hrvatska i Crna Gora.

Srednjovjekovni grad Kušlat

Kušlat je srednjovjekovni grad, nastao u 13. vijeku. Ovaj kulturno-historijski spomenik se nalazi na ušću Jadra u Drinjaču, 15 kilometara južno od Zvornika, na jednoj okomitoj stijeni. Kao značajan spomenik materijalne kulture svjedoči nam o jednom prohujalom vremenu u kome je ljepotom svog izgleda, te snagom i čvrstinom bedema, simbolizovao moć i ugled svojih gospodara. Putopisac Evlija Čelebija je zapisao: „To je okrugao kameni grad na obali rijeke Jadar, na jednoj litici koja se diže do neba… Čovjek se ne usuđuje da pogleda dole u udolinu, gdje rijeka tekući huči kao grmljavina“. Prema njegovim navodima u Kušlatu je postojala žitnica, oružnica, pet topova, te zapovjednik (dizidar) na 28 vojnika posade. Varoš je imala 120 kuća sa baštama, put kojim se do grada stiže uklesan je u kamenu, širine dva koraka, a ima 500 kamenih stepenica i kamenu ogradu sa obe strane. Stjena na kojoj je podignut grad je nagnuta i šiljasta kao jaje.

Ivo Andrić je zabilježio: „Kakav ste vi Bosanac kad ne znate za Kušlat. To vam je na onom dijelu starog puta koji od Zvornika vodi prema središnjoj Bosni, a poznat je i po tome što je tu sagrađena prva džamija u Bosni.“

Grad je napušten nešto prije 1833. godine.

Džamija Kušlat

Radi se o jedinstvenom objektu u našoj zemlji, koji je izgrađen u ranom osmanskom periodu u 15. stoljeću, između 1460. i 1480. godine, a smješten na stijeni pored puta između Zvornika i Konjević Polja.

Džamija, do koje se može doći samo pješačenjem, porušena je tokom agresije na BiH u proljeće 1993. godine, baš kao i sve ostale džamije i mektebi u Podrinju. Obnova je počela u oktobru 2011. godine, zahvaljujući vakifima advokatu Aliji Efendiću iz Zvornika i njegovoj majci rahmetli Hasibi, te porodici Hujdurović, dr. Senadi i dr. Džemilu.

O džamiji na Kušlatu su pisali i čuveni putopisac Evlija Čelebija i nobelovac Ivo Andrić. Čelebija za ovu džamiju kaže da je Ebu'l Fethova (Mehmeda II Fatiha), dok Andić, objašnjavajući gdje se nalazi Kušlat, govori da je tu sagrađena prva džamija u BiH. Pisac Andrić je zapisao: “Kakav ste mi vi Bosanac kad ne znate za Kušlat?! To vam je na onom dijelu puta koji od Zvornika vodi prema središnjoj Bosni, a poznat je po tome što je tu sagrađena prva džamija u Bosni”. Muslimani iz svih krajeva BiH su posjećivali ovu džamiju, a sufije na čelu sa Mehmedom efendijom Hafizovićem su dolazili i obavljali zikr. U džamiju na Kušlatu je dolazila i ulema iz Kaira, Carigrada i Medine, ali su navraćali i šejhovi, pjesnici i derviši.